4.Ünite 1.Bölüm:
Maddenin Hal Değişimi
Maddelerin ısı etkisiyle bulunduğu hâlden başka bir hâle geçmesine maddenin hâl değişimi denir. Örneğin suyun : Katı hâli: buz Sıvı hâli: su Gaz hâli: su buharıdır.
Maddeler hâl değişimi sırasında çevreden ısı alır ya da çevreye ısı verir. su, buzdolabında bir süre bekletilir ise buz, ısıtılır ise su buharı hâline geçer.
ERİME
Katı hâldeki maddelerin çevreden ısı alarak sıvı hâle geçmesine ise erime denir.
Maddeler katı halden tamamı sıvı hale geçene kadar ısıları sabit kalır. Maddeye verilen ısı hal değişmesinde kullanılır.
Örnek: Dondurmanın sıcak havada erimesi. Buzluktan çıkarılan buzun erimesi
DONMA
Sıvı hâldeki maddelerin çevresine ısı vererek katı hâle geçmesine donma denir. Maddeler sıvı halden tamamı katı hale geçene kadar ısıları sabit kalır. Madde ısı vererek katı hale geçer.
Örnek: Dolabın buzluğuna konan suyun donması
Kışın yolların buz tutması
BUHARLAŞMA
Sıvı hâldeki bir maddenin çevreden ısı alarak gaz hâline geçmesine buharlaşma denir. Buharlaşma sırasında madde dışarıdan ısı alır. Buharlaşma sadece sıvının yüzeyinde gerçekleşir.
Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.
Sıcaklık arttıkça buharlaşma oranı da artar.
Örnek: Serilen çamaşırların kuruması, Elimize sürdüğümüz kolonya serinlik hissi veriri çünkü elimizdeki ısıyı alarak buharlaşır.
KAYNAMA
Sıvının her yerinde kabarcıklar hâlinde ortaya çıkan hızlı buharlaşmaya kaynama denir. Kaynama, buharlaşmanın en yoğun ve hızlı gerçekleştiği anda başlar. Kaynama sadece sıvı belirli bir sıcaklığa ulaştığında başlar ve sıvının her tarafında gözlemlenir.
| BUHARLAŞMA |
| Sıvı yüzeyinde gerçekleşir. |
| Her sıcaklıkta gerçekleşir. |
| Sıcaklık değişebilir. |
| KAYNAMA |
| Sıvının her yerinde gerçekleşir. |
| Belirli bir sıcaklıkta gerçekleşir. |
| Sıcaklık sabittir |
YOĞUŞMA
Yoğuşma maddenin gaz hâlden çevreye ısı vererek sıvı hâle geçmesi olayıdır. Yoğuşma, buharlaşmanın tam tersidir.
Örnek: Su buharının yağmura dönüşmesi.
Buzdolabından çıkarılan su şişesinin dışında ya da kışın pencere camlarında su damlacıklarının oluşmasının nedeni de yoğuşmadır.
SÜBLİMLEŞME
Katı bir maddenin çevreden ısı alarak katı hâlden sıvı
hâle geçmeden direkt gaz hâline geçmesine süblimleşme
denir.
Örnek: Naftalin ve kuru buz
KIRAĞILAŞMA
Havadaki asılı su buharının çevreye ısı vererek sıvı hâle geçmeden direkt katı hâle geçmesine ise kırağılaşma denir.
Çok soğuk havalarda su buharının yaprakların, çimenlerin,
arabaların üzerinde buz kristalleri meydana
getirmesi kırağılaşmaya örnektir.