KAZANIMLAR
F.6.2.5. Boşaltım Sistemi
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organlar, böbrekler, böbreklerin görevi
F.6.2.5.1. Boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organları model üzerinde göstererek görevlerini açıklar.
a. Böbreklerin boşaltım sistemindeki görev ve önemi vurgulanır fakat böbreğin ayrıntılı yapısı (nefron, kabuk, havuzcuk, öz vb.) verilmez.
b. Boşaltıma yardımcı yapı ve organlardan deri ve akciğer verilir
BOŞALTIM SİSTEMİ
A-Boşaltım Nedir?
Vücut hücrelerinde yaşamsal faaliyet sonucunda atık madde oluşur. Ayrıca dışarıdan alınan ve kullanılmayan maddelerde ( Su, vitamin (B ve C) ve mineral ) olmaktadır. Bu artık ve atık maddelerin ilgili organlarca süzülerek vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım diyoruz. Boşaltımı gerçekleştiren siteme de boşaltım sistemi denir.
B-Boşaltım Sistemi Organları
1.Böbrekler
- ,Omurgamızın iki yanında, bel bölgemizde bulunan ve kandaki atık maddeleri süzen organımızdır.
- Böbrek atardamarı ile gelen kirli kan böbreklerde Nefron (süzme cisimcikleri) süzülür.
- Yararlı maddeler böbrek toplardamarı ile tekrar vücuda gönderilir.
- Şekil olarak fasulye tanesine benzer.
- Yaklaşık 10 cm büyüklüğündedir.
- Kandan süzülen üre, su ve tuz gibi maddeler idrar denilen sıvıyı oluşturur.
- Ayrıca fazla olan vitaminler de idrarla vücut dışına atılır.
- Sağlıklı bir insanın idrarında şeker (glikoz) bulunmaz.
- İdrarda glikoz bulunması şeker hastalığının belirtileri arasında yer alır.
Böbreğin Görevleri
Zararlı maddeleri idrarla dışarı atmak.
Kanın asit baz dengesini ayarlamak.
Vücudun su ve mineral dengesini sağlamak.
Kanda fazla olan su, tuz, vitamin (Bve C) ve mineralleri idrarla vücuttan uzaklaştırmak.
a. Böbrek atardamarı
Böbrek atardamarı
Temiz kan taşır (Oksijen miktarı fazla), ancak içerisinde süzülecek madde miktarı fazladır.
b. Böbrek toplardamarı
Kirli kan taşır (Karbondioksit miktarı fazla), ancak süzülecek madde miktarı azalmıştır.
Böbreğin Görevleri
2.Üreter(İdrar borusu)
İdrarın idrar kesesine taşınmasında görevlidir. Yapısı ince uzun ve kalın kaslı boru şeklindedir.
3. İdrar Kesesi (Mesane)
Kandan süzülen idrarın depolandığı kısımdır. Yapısı esnektir. Biriken idrar miktarı arttıkça esneyebilir.
Üretra (İdrar kanalı)
Mesanede bekletilen idrarın vücut dışına atılmasını sağlar. Bu durum sağlıklı bir yaşam için son derece önemlidir. Çünkü böbreklerin düzenli çalışamaması durumunda vücudumuzda biriken zararlı ve atık maddeler vücudumuzun kimyasal dengesini bozar.
Not: Böbrek atardamarında temiz kan bulunurken, böbrek toplardamarında ise kirli kan bulunur. Böbrek çalışması sırasında oksijeni kullanır ve karbondioksit üretir. Kan içindeki atık maddeler uzaklaştırılırken kan kirlenmiş (Karbondioksit bakımından zengin) olur.
C-Boşaltım Yapan Diğer Organlar
Vücuttaki atık maddeler yalnızca boşaltım sistemiyle vücuttan uzaklaştırılmaz. Atık maddelerin bir kısmı farklı yollarla vücuttan uzaklaştırılır. Atık ve artık maddeleri vücuttan uzaklaştıran diğer organlardır.
Kalın Bağırsak: Sindirim sonucu oluşan besin atıklarının, suyun ve safranın vücuttan dışarı atılmasını sağlayarak boşaltıma yardımcı olur.
Deri: Terleme yoluyla vücuttaki suyun ve tuzun bir kısmının vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Ayrıca terleme ile vücut sıcaklığını dengeler.
Akciğerler: Hücrelerde oluşan karbondioksit ve su buharının solunum sırasında verilen soluk ile vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.