Destek ve Hareket Sistemi
Canlıların vücudun da kas, eklem, kıkırdak ve kemikten oluşan bir yapı bulunmaktadır. Vücudun şekil almasını ve hareket etmesini sağlayan bu yapılara destek ve hareket sistemi denir.
İSKELET SİSTEMİ
İnsan vücudundaki kemiklerin ve eklemlerin birleşerek oluşturduğu sisteme iskelet sistemi denir. İskelet sistemi, yürüme, koşma, eğilme oturma kalkma gibi günlük aktivitelerimizi gerçekleştirmemizi sağlar. İnsan vücudunun çatısını oluşturan sert ve dayanıklı bir yapıdır. 206 kemikten meydana gelmiştir.
İskeletin (Kemiklerin) Görevleri
• Vücudumuza şekil verir.
• Vücudumuzu dik tutar.
• Beyin, omurilik, kalp gibi yaşamsal önem taşıyan organlarımızı korur.
• Kaslar ve eklemlerle beraber hareketimizi sağlar.
• Kan hücrelerini üretir.
• Kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineralleri depolar.
• Kaslarımız ve iç organlarımız için tutunma yüzeyi sağlar.
İSKELETİN KISIMLARI
Baş İskeleti
Kafatası ve yüz kemikleri
Kafatası, beyni çevreleyen ve oldukça güçlü bir kemikten koruma sistemidir. 8 farklı kemikten oluşmuştur. Kafatasının kemik yapısı kendine özgüdür. Kemiklerin birleşim noktaları girintili çıkıntılı bir yapıya sahiptir. Nedeni ise kafatası kemiklerinin birleşim noktalarının birbirine geçebilecek şekilde tasarlanmış olmasındandır. Kafatasında sadece çene kemiği oynar. Diğer kemikler oynamaz.
Gövde İskeleti
Göğüs kemiği, vücudun göğüs bölgesinde bulunan üst kısmı geniş aşağıya doğru sivrilen yassı bir kemiktir. Göğüs kemiği kaburgalar ve köprücük kemikleriyle eklem yapar. Kaburgalar sağda ve solda olmak üzere 12 çifttir. İnce, uzun ve yay gibi bükük kemiklerdir. Her omuz kemerinde iki kemik bulunur. Bunlar kürek ve köprücük kemiğidir. Kalça kemerinde iki tane kalça kemiği ile bir tane sağrı kemiği vardır.
Üye İskeleti
Kol ve bacak kemiklerinden meydana gelir. Her kolda 1 pazı, 1 ön kol, 1 dirsek, 8 bilek, 5 tarak ve 14 parmak kemiği olmak üzere 30 kemik vardır. Her bacak iskeletinde ise 1 uyluk, 1 diz kapağı, 1 kaval, 1 baldır, 7 bilek, 5 tarak ve 14 parmak kemiği bulunur.
KIKIRDAK
Kıkırdak, kemik kadar sert olmayan, esnek ve canlı bir dokudur. Büyüme sürecinde uzun kemiğin boyuna doğru büyümesini sağlar. Soluk borusu ve kulak kepçesinin yapısında da kıkırdak bulunur. Soluk borusundaki kıkırdak halkalar soluk borusunun sürekli olarak açık kalmasını sağlar
Kıkırdak, kemik kadar sert olmayan, esnek ve canlı bir dokudur. Kaygan bir yapıya sahip olduğundan kemiklerin kolay hareket etmesine yardımcı olur. Uzun kemiklerin uç kısımlarında bulunan kıkırdak doku ise büyüme döneminde boyun uzamasını sağlar.
Kıkırdak esnek bir yapıya sahiptir.
- Kaygan bir yapıya sahip olduğu için kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını önler.
- Kaburga uçlarında bulunan kıkırdak, soluk alıp vermede esneklik kazandırır.
KEMİK ÇEŞİTLERİ
Uzun kemikler
Kollar ve bacaklar
- Boyu eninden fazla olan kemiklerdir.
- İçlerinde sarı kemik iliği bulunur.
- Kol ve bacak kemikleri(Uyluk, kaval, baldır, dirsek, ön kol, pazı) uzun kemiktir.
- İnsanda en uzun kemik uyluk kemiğidir.
Kısa kemikler
Kollar ve bacaklar
- Eni boyuna yakın olan kemiklerdir.
- El ve ayak bilek kemikleri, omurlar kısa kemiktir.
Yassı kemikler
Göğüs, kaburga, kalça ve kafatası kemikleri yassı kemiklerdendir. Bunların belirli bir boy uzunluğu olmayabilir. Fakat enleri kalınlıklarından fazladır. Yapısında sarı kemik iliği yoktur.
EKLEMLER
Kemiklerin birbirine bağlanmış olduğu yerlere eklem denilmektedir. Eklemler hareket yeteneklerine göre 3 ayrı kategori içerisinde ele alınır.
1 Oynar Eklemler
2.Yarı Oynar Eklem
3.Oynamaz Eklemler
OYNAR EKLEMLER
Hareket yeteneği fazladır. Kemikler arasında boşluk ve eklem sıvısı vardır. Eklem sıvısı ve eklem kıkırdağı kemiklerin aşınmasını önler. Kol, bacak, parmak, bilek, omuz ve çenede bulunur.
YARI OYNAR EKLEMLER
Bu eklemler oynar eklemlere göre hareketleri kısıtlıdır. Yarı oynar eklemlerin içerisinde eklem sıvısı yerine hareketi kısıtlı olan disk bulunur. Boyun, omurga, alt çene eklemi, göğüs kafesindeki eklemler yarı oynar eklemlerdir.
OYNAMAZ EKLEMLER
Bu eklemlerde kemikler birbirine çok sıkı bağlandığı için
bunların arasında boşluk yoktur. Bu yüzden oynamaz eklemler hareket etmez. Kafatası eklemleri, yüz eklemleri bu gruba giren
eklemlerdir
KAS SİSTEMİ
Kaslar insanlarda ve hayvanlarda kasılıp gevşeyerek hareketi sağlayan, lifli yapıda olup, demetler halinde bulunurlar. İnsan ve hayvanlarda ET olarak ifade edilen yapılar, birer kas demetidir. Kas hücreleri, kasılma ve gevşeme şeklinde faaliyet gösterirler. Kaslar kemiklere özel bağlarla bağlanarak, iskelete hareket etme yeteneği kazandırır. Kas, kas hücrelerinden oluşan bir dokudur. Kaslarımız üç çeşittir. 1.Çizgili kaslar 2.Düz kaslar 3. Kalp kası
1.ÇİZGİLİ KASLAR
- Kırmızı renklidir.
- Kemiklere tendonla bağlanır.
- İsteğimizle çalışır.
- Hızlı çalışır, çabuk yorulur.
- Çiftler şeklinde bulunur.
- Birbirine zıt olarak çalışır.
- Kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer.
2. DÜZ KASLAR
- Beyaz renklidir.
- İsteğimiz dışında çalışır.
- İç organlarımızda bulunur.
- Yorulmazlar, sürekli, yavaş ve ritmik çalışır.
- Mide, bağırsaklar, soluk borusu, yemek borusu, damarlarda düz kas bulunur.
3. KALP KASI
- Yorulmaz
- Kırmızı renklidir.
- Hızlı ve ritmik çalışır
- Kaslar çiftler halindedir.
- İsteğimiz dışında çalışır.
- Yapısı çizgili kas, çalışması da düz kasa benzer.
- Kalp kası, ömrümüz boyunca düzenli olarak ve yorulmadan çalışır.