6.2.2 Sindirim Sistemi
A) Sindirim Nedir?
Yaşamsal faaliyetlerimizi sürdürebilmemiz için enerjiye ihtiyacımız vardır. Enerjimizi besinlerden karşılarız. Besinlerin boyutları büyüktür kana doğrudan geçemez.
Büyük yapılı besinlerin parçalanarak kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir. Sindirim olayının gerçekleşmesinde görev alan yapı ve organların oluşturduğu sisteme de sindirim sistemi denir.
B) Sindirim Çeşitleri
Sindirim ikiye ayrılır.
1.Mekanik (Fiziksel) Sindirim
Besinlerin enzimler kullanılmadan çiğneme ve kas hareketleri ile küçük parçalara ayrılmasına fiziksel sindirim denir. Fiziksel sindirim ile besinlerin temas yüzeyi artırılır bu sayede enzimlerin daha kolay etki etmesi sağlanır. Kimyasal sindirim daha kolay gerçekleşir.
2. Kimyasal Sindirim
Besinlerin enzimler yardımıyla hücrelere geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına kimyasal sindirim denir. Kimyasal sindirimi hızlandıran, çoğunlukla protein yapısında olan organik maddeye enzim denir. Kimyasal sindirime uğrayan besin maddeleri en küçük yapı taşlarına ayrılmış ve kana geçebilecek hâle dönüşmüştür.
C) Sindirim Sistemi Organları
Ağız
Sindirim sistemimizin hem mekanik hem de kimyasal sindirimin başladığı ilk organımızdır. Dişler ve dil yardımıyla fiziksel olarak besinler küçük parçalara ayrılır. Tükürük ile ıslanırken içinde bulunan enzimler yardımıyla kimyasal sindirim gerçekleşir.
Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağımızda başlar.
Nişasta —> Enzim —> Glikoz
Yutak
Yutkunma sırasında küçük dil ile soluk borusu kapanarak çiğnenen besinlerin yemek borusuna iletilmesini sağlar.
Yutakta sindirim gerçekleşmez.
Yutak sayesinde ağzımızdan nefes alabiliyoruz.
Yemek Borusu
Yutaktan gelen besinlerin mideye iletmesini sağlayan organdır. Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez, sadece iletimde görevlidir. Kaslı, esnek ve iç yüzeyi nemli ve kaygan yapısına sahiptir.
Mide
Sindirim sisteminin önemli organıdır. Kasılıp gevşeyerek besinleri küçük parçalara ayırarak fiziksel sindirim gerçekleştirir. Mide özsuyu içinde bulunan enzimler proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır.
Protein —-> enzim —–> Amino asit
İnce Bağırsak
İnce bağırsak fiziksel ve kimyasal sindirimi gerçekleştirir. Yağların sindirimi buralarda gerçekleşir. Karbonhidrat ve proteinlerin sindirimleri tamamlanır. İnce bağırsakta sindirim villüs adı veriler yapılar sayesinde gerçekleşir. Besinler villuslar sayesinde kana geçer. Sindirim sisteminin en uzun bölümüdür. Uzunluğu 7-8 metredir.
Yağ —> enzim—> Yağ asidi + Gliserol
Kalın Bağırsak
Kalın bağırsakta sindirim gerçekleşmez emilim gerçekleşir. İnce bağırsakta sindirimi ve emilimi gerçekleştirilen besinlerden arta kalan atıkların posaları burada toplanır. Kalın bağırsakta B ve K vitamini sentezleyen bakteriler vardır. Posa içinde bulunan su, vitamin ve mineraller kalın bağırsakta emilirler. Geriye kalan posalar anüse iletilir.
Anüs
Sindirim sisteminin son bölümüdür. Burada sindirim gerçekleşmez. Atık maddeler buradan vücut dışına atılır.
Besinlerin Emilimi
Besinlerin emilimi olabilmesi için yediğimiz besin maddeleri büyük moleküllü yapılara sahiptir. Bu besinler sindirime uğrayarak emilimi gerçekleşecek boyuta kadar küçülürler. İnce bağırsın iç yüzeyi besin yapı taşlarını emerek besinlerin kana geçmesini sağlar. Bu olaya emilim denir. Vitamin, mineral ve su kalın bağırsak tarafından emilimi gerçekleşir.
D) Sindirime Yardımcı Organlar
Sindirim sistemi organı olmasa da bu organların salgıladıkları sıvılar sindirimin gerçekleşmesi için son derece önemlidir. Bu organlar 1. Karaciğer 2. Pankreas
Karaciğer
Karaciğer; ürettiği safra sıvısı (Öd) safra kesesin de toplanır, oradan da bir kanal yardımıyla ince bağırsağa gönderilir. Safra parçalanması zor olan yağların fiziksel (mekanik) sindirimini gerçekleştirir. Yağları yağ damlacıklarına dönüştürür.
Karaciğer ayrıca kanın pıhtılaşmasını sağlayan proteinleri üretir. Hücrelerde oluşan zehirli amonyağı, daha az zehirli olan üre ve ürik aside dönüştürür. A,D,E ve K vitaminlerini depolar. A vitaminin üretir.
Pankreas
Midenin alt tarafında bulunan ve şekli bir yaprağa benzeyen pankreas, ürettiği pankreas öz suyunu bir kanal yardımıyla ince bağırsağa göndererek karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindirimine gerçekleştirir. İçerisinde enzim bulundurur.
Besinlerin Sindirim Yerleri
Karbonhidratların Sindirimi
Ağızda başlar, ince bağırsakta biter.
Proteinlerin Sindirimi
Midede başlar, ince bağırsakta biter.
Yağların Sindirimi
İnce bağırsakta başlar, ince bağırsakta biter.
Not: Vitamin, mineral ve su çok küçük yapılı oldukları için sindirilmeden kana geçer.