KAZANIMLAR
Konu / Kavramlar: Yıldız, takımyıldız, galaksi, kara delik
F.7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.
F.7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar
F.7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.
F.7.1.2.4. Evren kavramını açıklar.
F.7.1.2. Güneş Sistemi ve Ötesi: Gök Cisimleri
GÖK CİSİMLERİ
Var olan her şeyi içinde bulunduran sonsuz boşluğa uzay denir. dolayısı ile Uzay boşluğunda bulunan insan yapımı olmayan tüm doğal cisimlerin ortak adı gök cismidir. Sonuç olarak bunlar Güneş, Ay, gezegen, yıldız, takımyıldız ve toz ve gazlar gibi cisimlerdir.
2.1 YILDIZ OLUŞUM SÜRECİ
Yıldızlar, bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlarının içinde doğarlar, büyürler ve ölürler. Kendi kütle çekim kuvvetinin etkisiyle sıkışmaya başlayan bulutsu küçük parçalara ayrılır. Bu parçaların sıcaklığı ve yoğunluğu giderek artar. Belirli bir boyuta ulaşan gaz ve toz bulutu kütle çekiminin etkisiyle çöker ve ısınarak ön yıldız denen donuk kırmızı kümeler oluşturur. Ön yıldızın sıcaklığı arttıkça merkezinde çekirdek tepkimeleri başlar ve ön yıldız, yıldız hâline gelir. Sonuç olarak yıldızların hemen hemen tüm özelliklerini başlangıçtaki kütlesi belirler. Kütlesi büyük olan yıldızlar süpernova patlaması sonucu karadeliğe veya nötron yıldızına dönüşürler. Aynı şekilde Küçük kütleli yıldızların dış katmanları uzaya saçılır ve merkezlerinde metal ve karbon yığını olan beyaz cüce kalır. Sonuç olarak Ölen yıldızlar arkalarında toz ve gaz bulutu bırakır ve bunlar sonunda bulutsu halini alır.
YILDIZ
Kendiliğinden ısı ve ışık yayabilen küresel şekilli doğal gök cisimlerine yıldız denir. Yıldızlar, merkezlerinde meydana gelen kimyasal değişimler sonucu enerji üreterek ısı ve ışık yayarlar. Yıldızların titreşimli görünmelerinin sebebi Dünya’dan çok uzak olmaları ve atmosferin bu ışınları etkilemesidir.
Yıldızların farklı parlaklıklarda görünmelerinin nedeni : Yıldızların büyüklüklerinin ve Dünya’ya olan uzaklıklarının farklı olmasıdır.
Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar :
Uzayda bulunan yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır. Yıldızlar sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı görünürler.
Birinci olarak En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz,
İkinci olarak Orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı,
Soğuk yıldızlar da kırmızı renkli
Yıldızların Genel Özellikleri
Yıldızların Genel Özellikleri
- Doğal ısı ve ışık kaynaklarıdır.
- Yıldızların şekli küreseldir.
- Dünyadan bakıldığında ışıkları titreşimli görünür.
- Canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler.
- Yıldızlar kendi ekseni etrafında dönerken, galaksi içerisinde de dolanırlar.
- Sıcaklıklarına göre farklı renklerde gözlenirler.
- Yıldızlar nebula (bulutsu) adı verilen gaz bulutundan doğar.
- Yıldızlar sıcak gazlardan oluşmuştur.
- Yıldızların enerjisi hidrojenin helyuma dönüşmesi ile oluşur.
- Yıldızların ortalama ömrü 10 milyar yıldır.
- Yıldızlar gök yüzünde yanıp sönen ışık kaynağı şeklinde görülmektedir.
Bulutsu (Nebula)
Yıldız oluşum sürecinin başlangıcında uzay boşluğunda bulunan sıcak gaz ve toz bulutlarının oluşturduğu kümeye bulutsu denir.
Gaz ve tozdan oluşan bulutsular, yıldızların ham maddesidir. Yıldızlar sıkışan bulutsulardan oluşur.
Atbaşı Bulutsusu
Büyük Avcı Bulutsusu
Tarantula Bulutsusu
Kelebek Bulutsusu
Orion Bulutsusu Gökyüzündeki en parlak bulutsu Orion Bulutsusu olup Dünya’ya en yakın yıldız oluşum bölgesidir.
Kara Delikler
Büyük kütleli yıldızların bazıları yaşam sürecini tamamlayıp enerjilerini tamamen yitirdiklerinde kara deliklere dönüşür. Kara delikler, ışığı bile yutabilen çok güçlü çekim gücüne sahip gök cisimleridir.
Takımyıldızları
Birden fazla yıldızın bir arada bulunmasıyla oluşan yıldız kümelerine takımyıldız denir.
Takımyıldızda bulunan yıldızlar bir aradaymış gibi görünmelerine rağmen birbirinden çok uzakta bulunur.
Büyükayı, Boğa, Büyük Köpek, Yılan, Küçükayı, Ejderha, Çoban, Kuzey Tacı ve Orion (Avcı) günlük hayatta sıkça duyduğumuz takım yıldızlarıdır.
 |  |  |
Işık Yılı
Evrende gök cisimleri arasındaki uzaklıklar o kadar büyüktür ki dünya üzerinde kullandığımız uzaklık birimi olan kilometre yetersiz kalmaktadır. Cisimleri arasındaki uzaklık ışık yılı ile ifade edilir.
Işık yılı kavramı, bir zaman ölçüsü değil bir mesafe ölçüsüdür.
Işığın boşlukta 1 saniyede aldığı yol 300.000 (300 bin) km’dir. Işığın bu hızla 1 yılda kat etmiş olduğu mesafeye 1 ışık yılı denir.
2.3 GALAKSİLER
Galaksiler içindeki gezegenler, gezegenlerin uyduları, asteroitler, yıldızlar, tozlar, bulutsular, karanlık madde ve nötron yıldızları milyonlarca yıllık süreçte oluşur oluşturur. Bu nedenle Evren’imizde var olan, her biri muhteşem yıldız sistemine ve gaz topluluğuna sahip birçok galaksi vardır. Gezegenler yıldızlar, uydular, meteorlar ve gaz ve toz bulutundan oluşmuş büyük sistemlere galaksi veya gökada denir. Uzayda oldukça fazla ayıda galaksi bulunmaktadır. Biçimlerine göre galaksiler eliptik (oval), sarmal ya da düzensiz şekilde yer almaktadır
Eliptik Galaksiler :
Eliptik galaksiler genel olarak küçük yapıdadır. Bundan dolayı bu galaksilerde yıldızlar arası gaz ve toz bulutları azdır.
Sarmal Galaksiler :
Sarmal galaksilerin çevresinde, merkezinden dışa doğru uzanan parlak kollar mevcuttur. Galaksinin merkezinde yaşlı yıldızlar, kollarda ise daha genç yıldızlar bulunur. Samanyolu ve Andromeda Galaksisi, sarmal galaksilere örnektir.
Düzensiz Galaksiler : Bu galaksiler belli bir biçime sahip olmadığından düzensiz galaksi olarak adlandırılır
2.4 EVREN
Üzerinde yaşadığımız dünyayı, gezegenleri, yıldızları, galaksileri, bulutsuları ve uzayı kapsayan sonsuz boşluğa evren denir. Sınırları halen keşfedilmediği için evren sonsuz büyüklükte kabul edilir.
Evrenin oluşumuyla ilgili genel olarak iki görüş vardır. Newton’un “hareketsiz ve başlangıcı olmayan evren” görüşüdür. Bu evren görüşüne göre, evren sonsuzdan beri vardır ve varlığını şu anki hâli ile sonsuza kadar devam ettirecektir.
Birçok bilim insanı tarafından kabul edilen görüş ise evrenin bir başlangıcı olduğudur. Bu görüşte “Big Bang (Büyük Patlama)” Teorisi’ne dayandırılmaktadır. Günümüzden yaklaşık 15 milyar yıl önce evrenin bir patlama sonucu meydana geldiği düşünülmektedir.