F.7.1.2. Güneş Sistemi ve Ötesi: Gök Cisimleri
Konu / Kavramlar: Yıldız, takımyıldız, galaksi, kara delik
F.7.1.2.1. Yıldız oluşum sürecinin farkına varır.
F.7.1.2.2. Yıldız kavramını açıklar
F.7.1.2.3. Galaksilerin yapısını açıklar.
F.7.1.2.4. Evren kavramını açıklar.
GÖK CİSİMLERİ
Var olan her şeyi içinde bulunduran sonsuz boşluğa uzay denir. Uzay boşluğunda bulunan tüm doğal cisimlerin ortak adı gök cismidir. Bunlar Güneş, Ay, gezegen, yıldız, takımyıldız ve bulutsu gibi cisimlerdir.
YILDIZ OLUŞUM SÜRECİ
Geceleri gökyüzünde gördüğümüz parlak noktalar Dünya’ya çok uzak olan yıldızlardır. Yıldızlar da canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler. Yıldızlar, bulutsu adı verilen gaz ve toz bulutlarından oluşur. Kendi kütle çekim kuvvetinin etkisiyle sıkışmaya başlayan bulutsu küçük parçalara ayrılır. Bu parçaların sıcaklığı ve yoğunluğu giderek artar.
Yıldızların hemen hemen tüm özelliklerini başlangıçtaki kütlesi belirler. Büyük kütleli yıldızların hayatları süpernova patlaması ile son bulur ve yıldızdan geriye nötron yıldızları veya karadelikler kalır. Küçük kütleli yıldızların dış katmanları uzaya saçılır ve merkezlerinde metal ve karbon yığını olan beyaz cüce kalır.
Ölen yıldızlar arkalarında toz ve gaz bulutu bırakır ve bunlar sonunda bulutsu halini alır.
Bir yıldızın ömrünü tamamlaması.
YILDIZ
Kendiliğinden ısı ve ışık yayabilen küresel şekilli doğal gök cisimlerine yıldız denir. Yıldızlar, merkezlerinde meydana gelen değişimler sonucu enerji üreterek ısı ve ışık yayarlar. Yıldızların yaydığı ışınlar Dünya’dan bakıldığında titreşimli görünür. Yıldızların titreşimli görünmelerinin sebebi Dünya’dan çok uzak olmaları ve atmosferin bu ışınları etkilemesidir.
Yıldızların farklı parlaklıklarda görünmelerinin nedeni : Yıldızların büyüklüklerinin ve Dünya’ya olan uzaklıklarının farklı olmasıdır.
Sıcaklıklarına Göre Yıldızlar :
Uzayda bulunan yıldızların büyüklükleri ve sıcaklıkları birbirinden farklıdır. Yıldızlar sıcaklıklarına bağlı olarak mavi, beyaz, sarı ve kırmızı görünürler.
- En sıcak yıldızlar mavi veya beyaz,
- Orta sıcaklıktaki yıldızlar sarı,
- Soğuk yıldızlar da kırmızı renkli
Yıldızların Genel Özellikleri
- Doğal ısı ve ışık kaynaklarıdır.
- Dünyadan bakıldığında ışıkları titreşimli görünür.
- Canlılar gibi doğar, büyür ve ölürler.
- Hem kendi eksenleri etrafında hem de galaksi yörüngelerinde dolanırlar.
- Tekli halde veya takım halinde bulunurlar.
- Sıcaklıklarına göre farklı renklerde gözlenirler.
Bulutsu (Nebula)
Yıldız oluşum sürecinin başlangıcında uzay boşluğunda bulunan sıcak gaz ve toz bulutlarının oluşturduğu kümeye bulutsu denir.
Gaz ve tozdan oluşan bulutsular, yıldızların ham maddesidir. Yıldızlar sıkışan bulutsulardan oluşur.
Atbaşı Bulutsusu
Büyük Avcı Bulutsusu
Tarantula Bulutsusu
Kelebek Bulutsusu
Orion Bulutsusu Gökyüzündeki en parlak bulutsu Orion Bulutsusu olup Dünya’ya en yakın yıldız oluşum bölgesidir.
Kara Delikler
Büyük kütleli yıldızların bazıları yaşam sürecini tamamlayıp enerjilerini tamamen yitirdiklerinde kara deliklere dönüşür. Kara delikler, ışığı bile yutabilen çok güçlü çekim gücüne sahip gök cisimleridir.
Takımyıldızları
Birden fazla yıldızın bir arada bulunmasıyla oluşan yıldız kümelerine takımyıldız denir.
Takımyıldızda bulunan yıldızlar bir aradaymış gibi görünmelerine rağmen birbirinden çok uzakta bulunur.
Büyükayı, Boğa, Büyük Köpek, Yılan, Küçükayı, Ejderha, Çoban, Kuzey Tacı ve Orion (Avcı) günlük hayatta sıkça duyduğumuz takım yıldızlarıdır.
 |  |  |
Işık Yılı
Evrende gök cisimleri arasındaki uzaklıklar o kadar büyüktür ki dünya üzerinde kullandığımız uzaklık birimi olan kilometre yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle gök cisimleri arasındaki uzaklık ışık yılı ile ifade edilir.
Işık yılı kavramı, bir zaman ölçüsü değil bir mesafe ölçüsüdür.
Işığın boşlukta 1 saniyede aldığı yol 300.000 (300 bin) km’dir. Işığın bu hızla 1 yılda kat etmiş olduğu mesafeye 1 ışık yılı denir.
GALAKSİLER
Yıldızlardan, yıldızlar arası gaz ve toz bulutlarından, kara deliklerden, gezegenler ve doğal uydularından oluşan dev sistemlere galaksi ya da gök ada denir.
Eliptik Galaksiler : Eliptik galaksiler genel olarak küçük yapıdadır. Bu galaksilerde yıldızlar arası gaz ve toz bulutları azdır.
Sarmal Galaksiler : Sarmal galaksilerin çevresinde, merkezinden dışa doğru uzanan parlak kollar mevcuttur. Galaksinin merkezinde yaşlı yıldızlar, kollarda ise daha genç yıldızlar bulunur. Samanyolu ve Andromeda Galaksisi, sarmal galaksilere örnektir.
Düzensiz Galaksiler : Bu galaksiler belli bir biçime sahip olmadığından düzensiz galaksi olarak adlandırılır
EVREN
Üzerinde yaşadığımız dünyayı, gezegenleri, yıldızları, galaksileri, bulutsuları ve uzayı kapsayan sonsuz boşluğaevren denir.
Sınırları halen keşfedilmediği için evren sonsuz büyüklükte kabul edilir.
Evrenin oluşumuyla ilgili genel olarak iki görüş vardır.
Newton’un “hareketsiz ve başlangıcı olmayan evren” görüşüdür. Bu evren görüşüne göre, evren sonsuzdan beri vardır ve varlığını şu anki hâli ile sonsuza kadar devam ettirecektir.
Birçok bilim insanı tarafından kabul edilen görüş ise evrenin bir başlangıcı olduğudur. Bu görüşte “Big Bang (Büyük Patlama)” Teorisi’ne dayandırılmaktadır. Günümüzden yaklaşık 15 milyar yıl önce evrenin bir patlama sonucu meydana geldiği düşünülmektedir.
Bir yanıt bırakın